Οι φαρμακοβιομηχανίες κάνουν στενό μαρκάρισμα για να πωλούνται χωρίς ιατρική συνταγή, η επιστημονική κοινότητα αλληθωρίζει,οι φοιτητές και οι ερευνητές τα κρύβουν στο συρτάρι τους.
Ο λόγος για τα φάρμακα που ενισχύουν τις νοητικές επιδόσεις και απειλούν το μέλλον των παιδιών μας...
«Ενας ένας οι φοιτητές και οι φοιτήτριες που έδιναν εκείνο το απόγευμα το τελευταίο μάθημα για το πτυχίο τους, τελειώνοντας δεν έβγαιναν ξέγνοιαστοι πια και χαλαροί στο προαύλιο αλλά, μένοντας υπό επιτήρηση,προχωρούσαν αργά και πειθαρχικά προς τις τουαλέτες των ανδρών και των γυναικών αντίστοιχα.Εκεί είχαν εγκατασταθεί οι διορισμένοι «ελεγκτές».Και περίμεναν ώσπου να πάρουν δείγματα αίματος και ούρων,ακριβώς όπως γινόταν κάποτε και με τους αθλητές και τις αθλήτριες στον έλεγχο του ντόπινγκ.Στον αθλητισμό,όμως,αυτό είχε σταματήσει.Το ντόπινγκ ήταν πια ελεύθερο,όποιος ήθελε φαρμακωνόταν με ό,τι νόμιζε καλύτερο,οι θεατές εν γνώσει τους χειροκροτούσαν επιδόσεις που όμοιές τους μπορούσες να βρεις πλέον στο ζωικό βασίλειο.Στα πανεπιστήμια και στα πολυτεχνεία,όμως,μια πενταετία μετά την έκρηξη του 2010,ο νόμος απαγόρευε να παίρνεις ουσίες που συντελούσαν σε αύξηση της συγκέντρωσης,διεύρυνση της ικανότητας για απομνημόνευση και αντοχή σε αδιάκοπη εργασία πολλών εικοσιτετραώρων.Στα ίδια εργαστήρια που κάποτε έψαχναν για ντοπαρισμένους αθλητές τώρα ψάχνουν τα δείγματα ούρων και αίματος όποιου διαγωνίζεται με άλλους για εισαγωγικές εξετάσεις,πτυχίο,υποτροφία ή πρόσληψη.» Την πιστολιά για την επίσημη εκκίνηση του εγκεφαλικού φαρμακώματος είχε δώσει μια τετρασέλιδη δημοσίευση στο «Νature» (11.12.2008). Μερικοί από τους πιο διάσημους ερευνητές των λειτουργιών του εγκεφάλου όπως ο Μίκαελ Γκατζανίγκα από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας και η Μπάρμπαρα Σαχακιάν από την Ψυχιατρική Κλινική του Κέιμπριτζ, μαζί με άλλους πέντε, γράφουν ένα άρθρο τεσσάρων σελίδων. Η γραμμή του μπορούσε να βγει μέσα από μία μόνο φράση, που όμως άφηνε να εννοηθούν πολλά: «Να καλωσορίσουμε τις καινούριες μεθόδους βελτίωσης των λειτουργιών του εγκεφάλου μας» και ήταν ένα κείμενο-υπόδειγμα για το πώς μερικοί επιστήμονες όταν βάλουν τα δυνατά τους μπορούν να αποδειχθούν εξαίρετοι διαφημιστές ενός προϊόντος. Το άρθρο δεν είναι το πρώτο του περιοδικού με αυτή τη γραμμή. Δίνει όμως αφορμή όχι μόνο για επιστημονική φαντασία, όπως ήταν η σκηνή με τους φοιτητές που περιγράφτηκε στην αρχή, αλλά και για ατελείωτες συζητήσεις και αναρίθμητες απορίες αφού οι «μέθοδοι βελτίωσης» των εγκεφαλικών λειτουργιών κατά την πρότασή τους θα στηρίζονται σε χάπια. Φτιαγμένα για να δίδονται κανονικά σε ανθρώπους με διάφορες ψυχικές ασθένειες, αποδείχθηκε ότι βελτιώνουν τις επιδόσεις και όσων πρόκειται να λάβουν μέρος σε μια δοκιμασία νοητικών ικανοτήτων, είτε αυτή είναι μια αεροπορική επιδρομή είτε είναι το γράψιμο μιας απαιτητικής πανεπιστημιακής εργασίας.
«Ζητούμε», γράφουν μεταξύ άλλων, «ενήλικοι με σώας τας φρένας να μπορούν να αυξήσουν τις διανοητικές τους επιδόσεις χρησιμοποιώντας χάπια... Ζητούμε από γιατρούς, εκπαιδευτικούς, νομοθέτες και άλλους να συνεργαστούν για να φτιαχτούν κανόνες ως προς τη χρήση ουσιών για την αύξηση των γνωστικών ικανοτήτων από υγιείς ενηλίκους... Ζητούμε την προσεκτική και περιορισμένη νομική δράση που θα εισάγει αυτές τις τεχνολογίες σε χρήσιμα κανάλια». Ηδη από τον περασμένο Απρίλιο είχε αρχίσει το θέμα να βγαίνει στην επιφάνεια για τους υποψιασμένους. Πάλι στο «Νature» (10.4.2008, σελ. 674), δημοσιεύτηκε μια έρευνα του περιοδικού όπου ρωτήθηκαν όσοι έμπαιναν στις ηλεκτρονικές του σελίδες και ήθελαν να απαντήσουν για το αν παίρνουν φάρμακα ενισχυτικά των διανοητικών τους ικανοτήτων. Αποδείχθηκε ότι 201 άτομα από διάφορες χώρες είχαν το θάρρος να απαντήσουν «ναι». Περίπου οι μισοί τα έπαιρναν με συνταγή γιατρού, ενώ το ένα τρίτο τα προμηθευόταν χωρίς συνταγή από το Διαδίκτυο και οι υπόλοιποι απλώς πήγαιναν και τα αγόραζαν ελεύθερα από το φαρμακείο. Τρία ήταν (και είναι) τα αγαπημένα χάπια. Τo 62% προτιμούσε Ριταλίνη, ένα διεγερτικό που κανονικά χρησιμοποιείται για υπερκινητικά παιδιά, επιβαρημένα με το σύνδρομο έλλειψης προσοχής (Αttention Deficit Ηyperactivity Disorder, ΑDΗD), το 44% Προβιτζίλ, που το γράφουν οι γιατροί σε όσους έχουν σοβαρά προβλήματα με τον ύπνο τους, αίσθημα κόπωσης και δυσκολίας προσαρμογής λόγω απότομης αλλαγής της ώρας σε μια υπερωκεάνια πτήση (jet-lag) και το 15% φάρμακα προορισμένα για όσους υποφέρουν από καρδιακές αρρυθμίες (beta blockers).
Δεν κάνει εντύπωση το ότι περίπου 160 απάντησαν ότι οι ενήλικοι πρέπει να έχουν το ελεύθερο να τα χρησιμοποιήσουν εφόσον το θέλουν, αλλά τρομάζει η στάση του 69% που απάντησαν ότι είναι διατεθειμένοι να αγνοήσουν και τυχόν ελαφρές παρενέργειες προκειμένου να τα χρησιμοποιήσουν. Επίσης απάντησαν ότι θα είχαν δυσκολία να μην τα δώσουν και στα παιδιά τους αν μάθαιναν ότι στο σχολείο παίρνουν και οι συμμαθητές και οι συμμαθήτριές τους. Αρα, ακόμη και αν απαγορευόταν η χρήση τους από τα παιδιά, η πίεση θα ήταν τέτοια που μάλλον θα καθιστούσε τον νόμο ανενεργό και η επιτυχία των παιδιών στις εξετάσεις θα εξαρτιόταν και από χάπια.
«Μαγειρεύονται πράγματα αυτή τη στιγμή που δεν θα μπορούσαμε να τα φανταστούμε καν πριν από 20 χρόνια», είπε με νόημα κάποιος που είναι μέσα σε αυτές τις έρευνες. Ερευνες που έχουν βρει ποιες περιοχές του εγκεφάλου κάνουν τι και πώς συνεργάζονται μεταξύ τους για την επεξεργασία και την αποθήκευση εκεί δεδομένων. Εχουν προσδιοριστεί οι μηχανισμοί για το πώς δρουν οι νευροδιαβιβαστές και εντοπίστηκαν οι θέσεις όπου δρουν. Βασικός χρηματοδότης είναι οι Ενοπλες Δυνάμεις των Ηνωμένων Πολιτειών και όποιος ψάχνει, μαθαίνει επιπλέον ότι υπάρχει σχετικός νόμος και αυτός ο νόμος απαγορεύει σε έναν αμερικανό στρατιωτικό να αρνηθεί να πάρει μια ουσία που θα του χορηγήσει η υπηρεσία με σκοπό να αυξήσει κάποιες από τις ικανότητές του. Εκτός, όμως, από τους βασικούς καταναλωτές που είναι οι στρατιωτικοί, όσοι έχουν προβλήματα ύπνου και οι εργάτες νυχτερινής βάρδιας, υπολογίστηκε ότι υπάρχουν κάπου 77 εκατ. άνθρωποι μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες και πόσοι άλλοι στις υπόλοιπες χώρες που θα φθάσουν τα επόμενα δέκα χρόνια σε ηλικία πάνω από 50 ετών. Και τότε φάρμακα όπως το καινούργιο το Μονταφινίλ, αρχικά φτιαγμένο για τις διαταραχές του ύπνου, και το Ντονεπεζίλ για ανθρώπους με Αλτσχάιμερ θα είναι στην τσέπη σχεδόν του καθενός. Σε εθελοντές οι οποίοι έπαιξαν παιχνίδια με απαιτήσεις συγκέντρωσης και συντονισμού παρατηρήθηκε ότι όσοι είχαν πάρει Μονταφινίλ σε σύγκριση με εκείνους οι οποίοι είχαν πάρει ένα χαπάκι φτιαγμένο από ζάχαρη και μόνο είχαν πολύ καλύτερες επιδόσεις. Το Ντονεπεζίλ βρέθηκε ότι αυξάνει τη συγκέντρωση μιας ουσίας, της ακετυλοχολίνης, ενισχύοντας έτσι τις διαβιβάσεις ηλεκτρικής φύσης ανάμεσα στα διάφορα εγκεφαλικά κύτταρα, απαραίτητης για τη διατήρηση της προσοχής και την απομνημόνευση. Πιλότοι που εξασκήθηκαν σε προσομοιωτή να εκτελούν πολύπλοκους χειρισμούς, ενώ οι μισοί είχαν πάρει αυτό το χάπι και οι άλλοι τίποτε, απέδειξαν ότι τα πράγματα πηγαίνουν καλύτερα με το χάπι φυσικά, που το κόστος του υπολογίζεται προς το παρόν στα 4,5 ευρώ το ένα.
Οποιος τώρα αρχίζει να χρησιμοποιεί συστηματικά τέτοια χάπια πρέπει να γνωρίζει ότι οι μακροχρόνιες παρενέργειές τους είναι άγνωστες αλλά οι φόβοι γύρω από αυτά γνωστοί. Είναι πολύ πιθανόν στην προσπάθεια να αυξηθεί η συγκέντρωση του εγκεφάλου και η ικανότητά του για απομνημόνευση να διαταράσσεται για πάντα η κανονική του λειτουργία και να κατακλύζεται από ανεπιθύμητες αναμνήσεις ή να μην μπορεί να επανέλθει μένοντας σε συνεχή συγκέντρωση γύρω από λεπτομέρειες άχρηστες μετά τις εξετάσεις ή τις όποιες άλλες δοκιμασίες.
Σήμερα η αγωνία των ανθρώπων, ιδιαίτερα στις δυτικές κοινωνίες και στην Ιαπωνία, για υπεραπόδοση στη δουλειά έχει πάρει τρομερές διαστάσεις. Υπάρχουν και άλλες μέθοδοι για να αυξήσει κάποιος την ικανότητα απομνημόνευσης, αλλά χρειάζεται πολύ περισσότερη προσπάθεια και μέσα να γίνει αυτό απ΄ ό,τι με ένα ή περισσότερα χάπια. Για παράδειγμα, η μέθοδος Supermemo που παρουσίασε στο τεύχος του Μαΐου το περιοδικό «Wired» απαιτεί την ύπαρξη ειδικού πακέτου προγραμμάτων και την υπενθύμιση από αυτά κάποιων πραγμάτων που ο χρήστης τείνει να ξεχάσει σε καλομελετημένα χρονικά διαστήματα με βάση μια καμπύλη «ξεθωριάσματος» πραγμάτων που κάποτε είχαμε απομνημονεύσει. Επίσης υπάρχει και μια τάση να επανεξετάζεται αυτή τη στιγμή το πόσα και ποια πράγματα χρειάζεται να απομνημονεύουμε. Και πολλά αποδεικνύεται ότι είναι τελικά άχρηστα.
Οι συνήγοροι πάντως των χαπιών της εξυπνάδας, των λεγόμενων «smart drugs» ή πιο επιστημονικά των «cognitive enhancing drugs», επιμένουν στα δικά τους. Στο δημοσίευμα του «Νature» αφού δηλώσουν ότι «τα χάπια αυτά προκαλούν τις ίδιες αλλοιώσεις στον εγκέφαλο που προκαλεί και οποιαδήποτε άλλη προσπάθεια διεύρυνσης της ικανότητας για μάθηση όπως είναι η άσκηση, η διατροφή, ο ύπνος, η μελέτη» συμπεραίνουν πως «τα χάπια αυτά ηθικά είναι ισοδύναμα με τα άλλα, τα πιο συνηθισμένα σε εμάς μέσα ανάπτυξης του εγκεφάλου». Η χρήση τους δεν είναι κάτι το αφύσικο, πιστεύουν, αφού κατ΄ αυτούς ήδη είναι αφύσικο πράγμα τα ρούχα μας, τα σπίτια μας, η τροφή μας. Ολες οι τεχνολογίες, με άλλα λόγια, ενέχουν κινδύνους και προσπορίζουν αγαθά. Αναγνωρίζουν, πάντως, ότι ακόμη δεν υπάρχει μακροχρόνια ασφάλεια 100% σε σχέση με πιθανές παρενέργειες και ότι θα μπει κάποια στιγμή θέμα για το πόσο ελεύθερος θα είναι κάποιος να αρνηθεί να χρησιμοποιήσει τέτοια χάπια. Από τον απλό υπάλληλο που θα του ζητείται να συναινεί στη χρησιμοποίησή τους από τον ίδιο για να προσληφθεί ως το χειρουργό που θα απαιτούν από αυτόν πριν από μια πολύ δύσκολη εγχείριση να έχει καταπιεί ό,τι είναι δυνατόν για να έχει πιο σταθερό χέρι και συγκέντρωση στις λεπτομέρειες.
Και, επιστρέφοντας στην αρχή, οι εξετάσεις πόσο θα είναι πλέον δίκαιες όταν άλλοι εξεταζόμενοι θα έχουν πάρει ένα τέτοιο χάπι και άλλοι όχι; Ακόμη και αν γίνεται έλεγχος αμέσως μετά την εξέταση, ακριβώς όπως τώρα για το ντοπάρισμα των αθλητών ύστερα από μια κούρσα 100 μέτρων, θα υπάρχουν οι ίδιες δυνατότητες απάτης, όπως το να έχει γίνει η «θεραπεία» πολύ πιο πριν. Κάτι ακόμη πιο εύκολο και ανεξέλεγκτο στην περίπτωση εκπόνησης μιας εργασίας κάτω από συνθήκες κοπιώδους... χαπακώματος. Τελικά δεν ονόμασαν άδικα όλη αυτή τη νέα τάση «brain cosmetics», δηλαδή πλαστική χειρουργική του μυαλού, αφού θυμίζει κάπου και τις ενέσεις με μπότοξ όπου το αποτέλεσμα είναι καλό στην αρχή, δεν κρατάει όμως πολύ, κάποια στιγμή καταλήγεις χειρότερα από πριν και οι παρενέργειές τους στα τελειώματα ακόμη μας είναι άγνωστες...
ΠΗΓΗ : http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=33&artId=252222&dt=25/01/2009#ixzz0r8lxcaK9
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου